BASIN MESLEĞİNDE ÇALIŞANLAR İLE ÇALIŞTIRANLAR ARASINDA HÜKMEDİLECEK TAZMİNATTAN ŞARTLARI GERÇEKLEŞMİŞSE MÜTERAFİK KUSURA GÖRE İNDİRİM YAPILMASI GEREKTİĞİ

Cuma Ekim 09, 2020 9:14 pm

YARGITAY

BÜYÜK GENEL KURULU

Esas Numarası: 1973/4

Karar Numarası: 1973/6

Karar Tarihi: 24.12.1973

Dava: Basın mesleğinde çalışanlar ile çalıştıranlar arasındaki ilişkiyi düzenleyen 5953 sayılı Yasanın 212 sayılı Yasa ile değişik 14/2. maddesinin, kamu hükmü olması nedeniyle bu maddede yazılı tazminattan Borçlar Kanununun 44. maddesi uyarınca bir indirimin yapılamayacağı yolundaki Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 3.112.1969 ve 11.3.1970 günlü kararı ile bu tazminattan, şartların gerçekleştiği takdirde, bir indirimin yapılmasını öngören Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 3.12.1972 günlü kararı, arasında içtihat aykırılığı bulunduğu ilgili avukat tarafından Yargıtay Başkanlığına bildirilmiş, sonradan yürürlüğe giren 1730 sayılı Yargıtay Yasasının 20. maddesi uyarınca, Başkanlık Divanı konuyu incelemiş ve içtihadı birleştirme yoluna gitmenin gerektiğine karar vermiştir.

24.12.1973 günlü Yargıtay Büyük Genel Kurulu, 1730 sayılı Yasanın öngördüğü çoğunluk ile toplanmış, raportörün açıklamalarını dinlemiş ve sözü edilen kararlar arasında içtihat uyuşmazlığının bulunduğu sonucuna oybirliği ile varıldıktan sonra konunun incelenmesine geçilmiştir.

Hukuk Genel Kurulu kararlarında, 5953 sayılı Yasanın değişik 14. maddesinin 2. fıkrasının taşıdığı bağlayıcı karakter bakımından kamu hükmü olduğu belirtilmiş, bu madde ile gerçekleşen alacağın faiz veya ceza şartı olmadığı, akit ile kararlaştırılmış bir tazminat olarak da düşünülemeyeceği açıklanmış ve bu nedenler ile Borçlar Yasasının 44. maddesinin uygulama olanağı bulunmadığı ifade edilmiştir. Buna karşılık, Yargıtay 9. Hukuk Dairesince, gazetecinin, zararı arttıran tutum ve davranışının sabit olması durumunda, gecikme tazminatının tümünün hüküm altına alınamayacağı kararlaştırılmıştır.

Açıklanan Hukuk Genel Kurul ile anılan daire kararları arasındaki uyuşmazlık, 5953 sayılı Yasanın 14/2. maddesinin, kamu hükmü olup olmadığı yönünde değildir. Uyuşmazlık, anılan kanun hükmünün, kamu hükmü olmasına rağmen, şartları gerçekleştiği takdirde Borçlar Kanununun 44. maddesinin uygulanması olanağı olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.

Gerçekten sözü edilen 14/2. madde bağlayıcı nitelikte ve kamu düzenine ilişkin bir hükümdür. Bu niteliği ile anılan hükmün öngördüğü yüzde beş fazla ödeme parasının azaltılması veya kaldırılmasını hedef tutan sözleşmeler geçerli değildir. Geçersiz olan bu yoldaki hüküm yerine kanun hükmü uygulanmalıdır. Bunun için, gazetecinin aylık ücretini vaktinde ödemeyen işveren kural olarak bu ücreti yüzde beş fazlası ile ödemek zorundadır.

Kanun koyucu, işverenin kusurlu olduğu ve gazetecinin de kendisine tanınan bu hakkı ileri sürerken sorumluluk bilinci içinde bulunduğu düşüncesiyle anılan kamu hükmünü sevk etmiştir. Başka bir anlatım ile, gazetecinin aylık ücretini vaktinde ödememek suretiyle kusurlu olan işverenin bu eylemi, yanında, gazetecinin anılan ücretin vaktinde ödenmemesinde veya vaktinde ödenmeyen ücretin ödeme süresinin uzamasında kasıtla veya kasıtsız fakat kusurlu bir davranış bulunmamalıdır. Ancak bu takdirde gerçekleşen yüzde beş fazla ödeme sonrası kamu hükmü himayesinde sayılır ve bu paradan herhangi bir suretle indirim yapılamaz veya bu para kaldırılamaz. Aksi takdirde, gazeteci anılan kamu hükmüne sığınamaz ve bu durumda hesap edilen yüzde beş fazla ödeme parasından indirim yapılması zorunluluğu doğar.

Bilindiği gibi 14/2. yazılı yüzde beş fazla ödeme parası, geçecek her gün orantılı olarak artar ve kısa bir süre büyük meblağlara vardır. Madde hükmünün bu özelliği, gazeteciyi haksız menfaat sağlamak yoluna itebilir. Gazetecinin kendi kusuru nedeniyle sağladığı menfaatten yararlanması ise, hukukun temel ilkelerinden olan afaki iyi niyet kuralı ile bağdaşmaz. Bunun için aylık ücretin vaktinde verilmemesinde istenilen yüzde beş fazla ödeme parasının belirlenmesinde işverenin, gazetecinin kusur durumları göz önünde tutulmalıdır. Yapılan açıklamalarda da anlaşılacağı üzere, böyle bir uygulamada ve gerçek tazminatın saptanmasında, kamu hükmüne aykırılık bulunmamak gerekir.

Yalnız bu konuda Yasada açık bir hüküm yoktur. Buna rağmen şartların gerçekleşmesi durumunda, kıyas yolu ile Borçlar Yasasının 44. maddesinin uygulama olanağı kabul edilmelidir. Çünkü Borçlar Yasasının 44. maddesinin niteliği itibariyle geniş bir uygulama alanı vardır. Nitekim, haksız eylemlerde akde aykırı eylemlerde uygulanan bu hükmün yasadan doğan sorumluluklarda da uygulanacağı doktrinde kabul edilmiş bulunmaktadır.

Sonuç: Basın mesleğinde çalışanlar ile çalıştıranlar arasındaki ilişkiyi düzenleyen 5953 sayılı Yasanın 212 sayılı Yasa ile değiştirilen 14/2. maddesinin kamu hükmü olmasına rağmen, bu maddede yazılı yüzde beş fazla ödeme parası sorumluluğunun belirlenmesinde ve şartların gerçekleşmesi durumunda kıyas yolu ile Borçlar Yasasının 44. maddesinin uygulanması gerektiğine, ilk görüşmede ve 24.12.1973 tarihinde Büyük Genel Kurula katılan üyelerin ikiyi aşan çoğunluğu ile karar verildi